Waarom een warmtepomp?
Een warmtepomp is energiezuinig, milieuvriendelijk en heeft een goed rendement. In 2021 moeten alle nieuwe gebouwen bijna-energieneutraal gebouwd zijn. De warmtepomp, als groene energiebron is hier zeer geschikt voor. Je haalt hiermee gratis warmte uit de lucht, de aarde of het water. Die warmte wordt op zijn beurt afgegeven aan water of lucht waarmee je je woning en/of water verwarmt.
Aandachtspunten voor een warmtepomp
- Installatie-eisen: Afhankelijk van de bestemming van het gebouw, de aard van de werken en de timing van het bouwproject, moet de installatie van een elektrische warmtepomp voldoen aan bepaalde eisen. Zo geldt er naargelang het type elektrische warmtepomp een minimaal opwekkingsrendement of minimale seizoenprestatiefactor. Vraag hiernaar bij je EPB-coördinator.
- Isolatie: Zorg dat een warmtepomp zijn investering waard is. Check daarom of je woning goed geïsoleerd is. Vooral bij oude gebouwen, verbouwingen en renovatie is dit een aandachtspunt.
- De aankoopprijs: De prijs voor een warmtepomp is afhankelijk van het type en merk dat je wilt installeren, de installatiekosten, en of het voor een nieuwbouw- of renovatieproject is. De prijzen van warmtepompen gaan van zo’n 4.000 tot 20.000 euro. Een lucht/lucht of een lucht/water warmtepomp is het voordeligst, een geothermische grondwarmtepomp is al een pak duurder en een water/water warmtepomp is het duurst.
- Verbruikskosten: Het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp is afhankelijk van het type warmtepomp en zijn rendement. Informeer je hier goed over.
- Rendement: Een warmtepomp vraagt om een investering maar verdient zich in relatief korte tijd terug dankzij zijn lage energieverbruik.
- Zonnepanelen: Combineer je warmtepomp eventueel met groene energie geproduceerd door zonnepanelen.
- Premies: De overheid en netbeheerder motiveren je met energiepremies. Ga na waar je recht op hebt. Meer weten over premies? Vraag snel je energiewijzer aan.
Soorten warmtepompen
1. Geothermische waterwarmtepomp: water/water
Een geothermische waterwarmtepomp haalt zijn warmte uit grondwater en geeft dit af aan het water voor verwarming en sanitair. Grondwater heeft een constante temperatuur van 10 à 14 graden, waardoor het prestatiecoëfficiënt (COP) ook stabiel is. Met een geothermische pomp kun je een hoog rendement bereiken, maar er is een grote installatiekost aan verbonden. Je hebt bovendien een uitstekende vakman, kwaliteitsvol grondwater en een milieuvergunning nodig.
Grondige studie
Via een geologische studie moet er eerst nagegaan worden of er genoeg grondwater beschikbaar is om een warmtepomp te kunnen plaatsen en op welke diepte (tussen 25 en 150 meter) het grondwater zich bevindt. Voor de werken aanvatten, moet je een milieuvergunning aanvragen.
Installatie van putten
Als dit geregeld is, wordt er een pompput aangebracht die het water omhoog pompt. Hoe dieper het grondwater, hoe meer energie er nodig is. Daarnaast moet er ook de retourput voorzien worden die het opgepompte water terug de grond inpompt om het grondwaterniveau op peil te houden. Het water mag bovendien niet in aanraking komen met de lucht, anders kan er oxidatie en kalkafzetting ontstaan. Niet eenvoudig dus.
Oppervlaktewater als alternatief
Woon je dicht bij een meer, dan kan oppervlaktewater het nodige grondwater vervangen. Wel moet er rekening gehouden worden met de kwaliteit van het water. Bovendien zal het rendement sowieso lager zijn dan bij grondwater.
2. Geothermische grondwarmtepomp: grond/water
Dit type warmtepomp haalt zijn warmte-energie uit de aarde en geeft dit af aan het water voor verwarming en sanitair. Als het in de zomer warm is, kun je bovendien met dit type warmtepomp ook koelen. Je hebt hiermee dus een groter rendement dan bij een luchtwarmtepomp, al is het wel duurder. Er zijn twee soorten grondwarmtepompen wat de vorm betreft: de horizontale en verticale. We bespreken daarnaast nog twee speciale types grondwarmtepompen die het vermelden waard zijn.
- Horizontale grondwarmtepomp
Een horizontale grondwarmtepomp bestaat uit een uitgebreid buizennetwerk die onder de grond wordt aangebracht op zo’n 1 à 1,5 meter diep. Hier is wel een grote tuin voor nodig, het buizennetwerk moet immers minstens twee keer de oppervlakte van de te verwarmen ruimte bedragen. Zorg ervoor dat je buizennetwerk niet te klein gedimensioneerd is, anders moet je antivries toevoegen aan je circulatievloeistof om te voorkomen dat de vloeistof bevriest, wat meer energie vraagt om te circuleren. En je tuin? Die kun je beplanten zolang er geen bomen met diepe wortels aan te pas komen.
- Verticale grondwarmtepomp
Bij een verticale grondwaterpomp worden aardsondes diep in de grond geplaatst met behulp van boormachines. Ze worden tussen de 25 à 150 meter diepte aangebracht. Hoe dieper je gaat, hoe duurder de installatie wordt maar ook hoe constanter de grondtemperatuur is en hoe hoger het rendement van de pomp zal zijn. Het rendement bij een verticale pomp is hoger dan bij een horizontale pomp en vergelijkbaar met een waterwarmtepomp. Controleer wel of de bodem geschikt is en vanaf welke diepte er een meldingsplicht of vergunning bij de gemeente nodig is.
- Directverdamping/water-warmtepomp
Bij dit systeem verdampt de koelvloeistof direct in de grondwarmtewisselaar, namelijk het buizennet, dat zich onder de grond bevindt. De grondwarmtewisselaar werkt hier als verdamper. De warmte die vrijkomt, wordt zoals bij een grond/water-warmtepomp afgegeven aan het water van de centrale verwarmingsinstallatie.
- Directverdamping/directcondensatie-warmtepomp
Dit systeem bestaat uit twee horizontale buizennetten, namelijk het captatienet in de vorm van een buizennet in de tuinbodem en het afgiftenet dat verzonken is in de vloeren van de woning. De koelvloeistof verdampt direct in de grondwarmtewisselaar in de tuin en na compressie condenseert hetzelfde warmteafgiftesysteem (vloerverwarming).
3. Luchtwarmtepomp: lucht/water of lucht/lucht
Misschien wel de eenvoudigste en minst dure warmtepomp, is de luchtwarmtepomp. Lucht is overal aanwezig en een ideaal werkingsinstrument. Een luchtwarmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en geeft die af aan de lucht binnen (lucht/lucht warmtepomp) of eventueel aan het sanitair water (via een lucht/water warmtepomp).
Goedkoopste warmtepomp
Een luchtwarmtepomp heeft een lagere plaatsingskost in vergelijking met een geothermische warmtepomp en is dus sneller terugverdiend. Wel verbruikt dit type meer energie. Vaak wordt deze warmtepomp gekozen voor renovaties omwille van het installatiegemak.
Verbinding met buitenlucht
Een luchtwarmtepomp moet rechtstreeks in verbinding staan met de buitenlucht. Er is een buiten- en binnen-unit die met elkaar in verbinding staan. De unit binnen heeft het formaat van een klassieke verwarmingsinstallatie, de buitenunit is vrij compact en kan eventueel weggewerkt worden.
Afhankelijk van de buitenlucht
Het prestatiecoëfficiënt is afhankelijk van de temperatuur van de buitenlucht. Die temperatuur schommelt wel eens in de winter door de vrieskoude maar in de tussenseizoenen is dit vrij constant.
Bij nieuwbouw kan je voor een mono-energetische pomp gaan die meestal voorzien is van een extra, elektrisch element dat bij zeer lage temperaturen functioneert als bijverwarming of opvangsysteem. De pomp moet wel heel goed gedimensioneerd zijn in dit geval. In een bestaande woning kun je de luchtwarmtepomp koppelen aan de traditionele verwarmingsketel. Die neemt dan het verwarmen (deels) over wanneer de temperatuur te laag wordt.
